Κλασική Ομοιοπαθητική

Το παρεξηγημένο θεραπευτικό σύστημα

Η ομοιοπαθητική ή ομοιοθεραπευτική, είναι ένα επιστημονικό θεραπευτικό σύστημα, το οποίο βασίζεται σε συγκεκριμένους νόμους και αρχές. Υπάρχει συχνά άγνοια για το τι είναι ομοιοπαθητική, και στον πολύ κόσμο, αλλά και στους επιστημονικός κύκλους, με αποτέλεσμα άλλοι να τη θεωρούν μαγεία ή απόκρυφη επιστήμη και άλλοι κομπογιανιτισμό.

Ο βασικός νόμος της ομοιοπαθητικής, στον οποίο άλλωστε οφείλει και το όνομά της, είναι ο νόμος των ομοίων. Από πολύ παλιά ο Ιπποκράτης είχε ισχυριστεί ότι “τα όμοια ομοίων εισίν ιάματα”, αλλά εκείνος ο οποίος ανήγαγε το αξίωμα αυτό σε πλήρες επιστημονικό θεραπευτικό σύστημα, είναι ο Γερμανός Σαμουήλ Χάνεμαν(1755-1843), που αν και ήταν πετυχημένος γιατρός στην εποχή του, σταμάτησε να εξασκεί την ιατρική, επειδή ήταν απογοητευμένος από τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή οι συνάδελφοί του και ζούσε αυτός και η οικογένειά του από τα χρήματα που κέρδιζε από τις μεταφράσεις ιατρικών συγγραμάτων. Μια μέρα, λοιπόν, καθώς μετάφραζε ένα βιβλίο φαρμακολογίας, διαβάζοντας για το φυτό cinchona officinialis, που δινόταν για τη θεραπεία της ελονοσίας, σκέφτηκε να το δοκιμάσει και άρχισε να παίρνει καθημερινά κάποιες δόσεις από το αφέψημα του φυτού. Παρατήρησε τότε ότι προκαλούνταν στον οργανισμό του συμπτώματα όμοια με αυτά της ελονοσίας. Αυτή η παρατήρηση ήταν που τον οδήγησε να ανακαλύψει το νόμο των ομοίων, κατά τον οποίο για να θεραπευτεί μια ασθένεια πρέπει να δοθεί στον πάσχοντα οργανισμό μια ουσία, η οποία θα προκαλούσε τα ίδια συμπτώματα αν δινόταν σε ένα υγιή οργανισμό. Ο νόμος αυτός βασίζεται στην παραδοχή ότι η δημιουργία του ανθρώπου από το Θεό δεν είναι τυχαία, ότι η λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού διέπεται από τις αιώνιες και σταθερές αρχές του σύμπαντος και ότι είναι προικισμένος με κάποιες θεραπευτικές, επανορθωτικές δυνάμεις, οι οποίες τίθενται σε λειτουργία όταν αυτός τεθεί σε κατάσταση συναγερμού, για την αντιμετώπιση καταστάσεων που επιβουλεύονται την υγεία του. Θα λέγαμε ότι ο οργανισμός μας έχει έναν εσωτερικό γιατρό, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της υγείας του ίδιου του οργανισμού. Κάθε οργανισμός αντιδρά με το δικό του μοναδικό τρόπο.

Προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα προαναφερθέντα, θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι πέφτει μια επιδημία γρίπης. Ένας γιατρός που δεν εφαρμόζει ομοιοπαθητική θα δώσει κάποιο αντιπυρετικό, κάποιο αποσυμφορητικό των ρινικών κοιλοτήτων, κάποιο αποχρεμπτικό αν υπάρχει πολύς βήχας και κάποιες βιταμίνες για να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού. Ο ομοιοπαθητικός όμως πρέπει να εξατομικεύσει την κάθε περίπτωση, δηλαδή μπορεί να έχει δέκα διαφορετικούς ασθενείς με γρίπη και να δώσει δέκα διαφορετικά φάρμακα ανάλογα με τη συμπτωματολογία που δίνει ο καθένας.

Για παράδειγμα, εάν ο ασθενής παρουσιάζει έντονο συνάχι που είναι ήπιο, τα μάτια του είναι διαρκώς υγρά και τα δάκρυα είναι ερεθιστικά, το πρόσωπό του είναι ζεστό, ο ίδιος όμως κρυώνει και έχει ρίγος και αισθάνεται χειρότερα τις απογευματινές ώρες, μέσα στο σπίτι και με τη ζέστη, τότε θα χορηγηθεί στον ασθενή το φάρμακο euphrasia. Αν όμως ο ασθενής φταρνίζεται συνεχώς, ιδίως όταν μπαίνει σε ζεστό δωμάτιο, παρουσιάζει άφθονο ορώδες και πολύ ερεθιστικό ρινικό απέκκριμα, τα μάτια είναι υγρά και τρέχουν αλλά τα δάκρυα είναι ήπια και αισθάνεται καλύτερα στο δροσερό αέρα και σε ένα κρύο δωμάτιο, τότε θα του χορηγηθεί το φάρμακο allium cepa.

Η σωστή διάγνωση, λοιπόν, στην ομοιοπαθητική, δεν είναι η κατονομασία της ασθένειας, αλλά η ανεύρεση του φαρμάκου εκείνου, που έχει προκαλέσει παρόμοια εικόνα σε υγιείς οργανισμούς και που η χορήγησή του θα φέρει την ίαση. Βλέπουμε ότι κατά το ιστορικό, δεν λαμβάνονται υπ' όψιν από τον ομοιοπαθητικό γιατρό μόνο τα τοπικά συμπτώματα, όπως γίνεται σε μια κοινή ιατρική εξέταση, αλλά και οι διάφορες αντιδράσεις του οργανισμού στο κρύο ή τη ζέστη, στις διάφορες καιρικές συνθήκες, στις διάφορες στάσεις του σώματος κ.λ.π., όπως και η ψυχοδιανοητική κατάσταση του ατόμου. Αντιμετωπίζεται, δηλαδή, το άτομο ως σύνολο και το φάρμακο που θα δοθεί, θα θεραπεύσει όχι μόνο τα τοπικά συμπτώματα, αλλά και όλα τα άλλα συμπτώματα. Έτσι πολλές φορές οι ασθενείς εκπλήσσονται όταν μαζί με την κεφαλαλγία ή τη δυσκοιλιότητα θεραπεύεται και το άγχος, η υπερβολική ευαισθησία ή η οξυθυμία. Γι’ αυτόν το λόγο, η ομοιοπαθητική καλείται ολικό ή συνολικό θεραπευτικό σύστημα.(Από πολλούς χρησιμοποιείται ο όρος ολιστικός ο οποίος δεν είναι σωστός από γλωσσολογική άποψη).

Έτσι σιγά - σιγά άρχισε ο Χάνεμαν να φτιάχνει τα πρώτα φάρμακα, χρησιμοποιώντας στην αρχή φάρμακα που προέρχονταν από το φυτικό βασίλειο. Παρατήρησε, όμως ότι πολύ συχνά, πριν εμφανιστεί η θεραπεία, εμφανιζόταν μια έντονη επιδείνωση της κλινικής καταστάσεως. Κατέληξε, λοιπόν, στο συμπέρασμα, ότι η αρχική αυτή επιδείνωση προκαλούνταν από την τόσο μεγάλη δόση. Άρχισε να αραιώνει, λοιπόν την ουσία, μεταχειριζόμενος μια αδρανή ουσία όπως το γαλακτοσάκχαρο ή την αλκοόλη ως διαλυτικό μέσο. Την κάθε αραίωση ακολουθούσε πολύ καλό κούνημα. Ο Χάνεμαν έκανε αυτή τη διαδικασία πολλές φορές, δηλαδή διέλυσε υλικό από την πρώτη αραίωση σε αλκοόλη και έκανε τη δεύτερη αραίωση, ακολούθησε ξανά ταρακούνημα. Μετά από το διάλυμα της δεύτερης αραίωσε κάποια ποσότητα σε αλκοόλη και έφτιαξε την τρίτη αραίωση. Αυτή τη διαδικασία ονόμασε δυναμοποίηση. Βρήκε, λοιπόν, ότι το υγρό σκεύασμα που παρασκευάζεται προσεκτικά μ’ αυτόν τον τρόπο, διατηρεί όλες τις φαρμακευτικές ιδιότητες που εκδηλώνονται από το αρχικό φάρμακο. Αργότερα, παρατήρησε ότι καθώς ανέβαινε σ’ αυτήν την κλίμακα των αραιώσεων, ελαττωνόταν η επίπτωση της αρχικής φαρμακευτικής επιδείνωσης κι επίσης ότι αυξανόταν η ικανότητα του φαρμάκου να προξενεί, άρα και να θεραπεύει ψυχικά συμπτώματα. Έτσι ανέπτυξε μια ριζικά διαφορετική και νέα φαρμακευτική διεργασία, με την οποία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει αδρανείς ουσίες όπως το αλάτι ή τοξικές ουσίες όπως το αρσενικό ως πρώτη ύλη για παρασκευή των φαρμάκων. Η διεργασία της δυναμοποίησης καθιστά την ομοιοπαθητική αφάρμακη μέθοδο, αφού δεν δίνονται χημικά σκευάσματα και συνεπώς δεν υπάρχουν παρενέργειες. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο δεν είναι απλή ζάχαρη, όπως ισχυρίζονται μερικοί και η ομοιοπαθητική δεν είναι μέθοδος αυθυποβολής γιατί μπορεί και εφαρμόζεται σε βρέφη και σε ζώα. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο δεν έχει χημική δράση, αλλά ηλεκτρομαγνητική. Η ομοιοπαθητική δέχεται ότι ο άνθρωπος δεν έχει μόνο ύλη αλλά και ενέργεια. Η νόσος δημιουργείται πρώτα σε ενεργειακό επίπεδο ως διαταραχή της ροής αυτής της ενέργειας και στη συνέχεια εκδηλώνεται η νόσος στο υλικό πεδίο. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο είναι το έναυσμα για να αρχίσουν να δουλεύουν οι εσωτερικές θεραπευτικές δυνάμεις, που έχουν σκοπό τους να επαναφέρουν στο φυσιολογικό τη ροή αυτής της ενέργειας.

Σύγχρονες ανακαλύψεις τείνουν να αποδείξουν το ολιστικό μοντέλο της υλοενεργειακής υπόστασης του ανθρώπου.

Ο πρώτος που εργάστηκε συστηματικά πάνω στο θέμα της ενέργειας της δυναμοποίησης ήταν ο Dr W.J. Boyd της Γλασκόβης. Αυτός απέδειξε πλήρως την παρουσία κάποιας μικρής ενέργειας στα δυναμοποιημένα φάρμακα, που μπορούσε να στρέψει τη βελόνα ενός ευαίσθητου γαλβανόμετρου, του ροόμετρου. Ο Boyd, με τη χρήση του ροόμετρου έκανε μία απόδειξη μπροστά σε ειδική επιτροπή γιατρών της αλλοπαθητικής σχολής (πιθανότατα τύχης 1:33.554.432), κατά την οποία του ζήτησαν να βρει από πολλά εξωτερικά όμοια μπουκαλάκια, ποια είναι λίγες σταγόνες ομοιοπαθητικού φαρμάκου. Έγιναν 25 τέτοια τυφλά test με επιτυχία 100%.

Ο Ρώσος Schurien ανακάλυψε ότι τα κύτταρα μπορούν να ανταλλάξουν πληροφορίες κωδικοποιώντας τα μηνύματά τους σε ένα είδος ειδικής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Έκανε το εξής πείραμα: Πήρε μία καλλιέργεια που διαχωριζόταν από κοινό γυαλί και μία καλλιέργεια που διαχωριζόταν από χαλαζία. Μόλυνε το αριστερό μέρος και των δύο καλλιεργειών. Διαπίστωσε ότι η μόλυνση δεν διαπέρασε το κοινό γυαλί, αλλά το χαλαζία. Δηλαδή η μόλυνση δεν πέρασε από το κοινό τζάμι, αλλά μόνο από τον χαλαζία που σε αντίθεση με το κοινό γυαλί επιτρέπει τη δίοδο UV (Ultraviolet) υπεριώδους ακτινοβολίας και άρα διαμέσου αυτής την πληροφορία (τη μόλυνση), υπό τύπου ταλαντώσεων ή ακτινοβολίας. Ο Σέμυον Κίρλιαν μπόρεσε να καταγράψει σε φωτογραφικό φιλμ το σώμα ενέργειας με τη βοήθεια μιας συσκευής που εφεύρε και φέρει το όνομά του. Ερευνητές που ασχολήθηκαν με το φαινόμενο Κίρλιαν, μπορούν να προβλέψουν κάποιες παθήσεις μελετώντας τη διαταραχή ροής αυτής της ενέργειας.

Αλλά γιατί διαταράσσεται η ροή της ενέργειας σε ένα σώμα; Τα αίτια μπορεί να είναι είτε εσωτερικά, είτε εξωτερικά. Τα εξωτερικά μπορεί να είναι διάφορες απότομες μεταβολές του περιβάλλοντος, όπως έκθεσης σε χημικές ουσίες, πυρηνική ενέργεια, μεγάλο ψύχος ή θερμότητα, τραύματα κλπ. Τα αίτια αυτά μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στον οργανισμό, αλλά αν οι βλάβες δεν είναι τόσο μεγάλες, ώστε να προκληθεί ο θάνατος, ο οργανισμός μπορεί να επανέλθει σε κάποια ισορροπία μόλις βρεθεί ξανά σε φυσιολογικές συνθήκες. Αλλά εκείνα που είναι κατ’ εξοχήν αίτια της ασθένειας είναι τα εσωτερικά, δηλαδή είναι ψυχικής αιτιολογίας. Ο Σωκράτης έλεγε σχετικά: “Όπως ακριβώς δεν πρέπει να επιχειρούμε να θεραπεύσουμε μάτια χωρίς κεφάλι, ούτε κεφάλι χωρίς σώμα, έτσι δεν πρέπει να επιχειρούμε να θεραπεύουμε το σώμα χωρίς την ψυχή, εξάλλου αυτό ήταν και η αιτία που οι περισσότερες αρρώστιες δεν γίνονταν αντιληπτές από τους γιατρούς που βρίσκονταν κοντά στους Έλληνες, το ότι δηλαδή δεν γνώριζαν το σύνολο που έπρεπε να φροντίσουν και το οποίο, αν δεν ήταν σε καλή κατάσταση, ήταν αδύνατο να είναι σε καλή κατάσταση το μέρος. Γιατί όλα από την ψυχή ξεκινούν και τα άσχημα και τα καλά, τόσο στο σώμα, όσο και σε ολόκληρο τον άνθρωπο και από εκεί όλα απορρέουν, όπως ακριβώς απ’ το κεφάλι πάνω στα μάτια...”.

Βέβαια και η κληρονομικότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση της νόσου. Ο Χάνεμαν είχε προβληματιστεί πολύ για τη μεταδιδόμενη νόσο διαμέσου των γενεών και για την ερμηνεία της οποίας διατύπωσε τη θεωρία του μιάσματος. Ο όρος μίασμα, κατά τον Χάνεμαν, ορίζει την προδιάθεση του οργανισμού για νόσο και περιλαμβάνει την κληρονομική προδιάθεση του ατόμου, καθώς και κάθε ευαισθησία που αποκτάται από τον οργανισμό από τη στιγμή της σύλληψής του και ύστερα.

Οι ομοιοπαθητικοί δέχονται ότι τα όργανα και οι λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού υπόκεινται σε κάποια ιεράρχηση. Ο εγκέφαλος είναι το πιο σημαντικό και ευαίσθητο όργανο του οργανισμού, ενώ το δέρμα το πιο ασήμαντο. Έτσι η θεραπεία πάει καλά, όταν η νόσος απομακρύνεται από τα πιο σπουδαία όργανα σε όργανα που βρίσκονται χαμηλότερα στην κλίμακα ιεράρχησης. Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής με βρογχικό άσθμα παρουσιάζει εξάνθημα, τότε η θεραπεία του πάει καλά. Το ίδιο συμβαίνει αν ένας ασθενής με σχιζοφρένεια παρουσιάσει φυματίωση ή ο ασθενής με καρδιοπάθεια παρουσιάσει κάποια αρθρίτιδα. Ο νόμος αυτός καλείται νόμος της θεραπείας ή νόμος του Hering και μεταφορικά διατυπώνεται ως εξής: “Η νόσος απομακρύνεται από τον οργανισμό, από πάνω προς τα κάτω, από μέσα προς τα έξω, από τα σπουδαιότερα σε ιεράρχηση όργανα στα λιγότερο σημαντικά και με φορά αντίθετη από αυτήν με την οποί εισέβαλε στον οργανισμό”. Έτσι, σε μία χρόνια νόσο, ο ομοιοπαθητικός μπορεί να ερμηνεύει κάθε αντίδραση του οργανισμού του ασθενούς και να ξέρει κατά πόσο εξελίσσεται καλύτερα ή χειρότερα η κατάστασή του.

Εύλογο όμως είναι να ρωτήσει κανείς: Έχει η ομοιοπαθητική αληθινά αποτελέσματα ή αυτά είναι απλές θεωρίες και αν έχει αποτελέσματα, γιατί δεν έχει εξαπλωθεί ευρέως; Η ομοιοπαθητική τα τελευταία χρόνια έχει εξαπλωθεί πολύ. Σε χώρες όπως η Αγγλία υπάρχουν νοσοκομεία και κλινικές, όπου εφαρμόζεται μόνο ομοιοπαθητική.

Όμως η αμφιβολία των επιστημόνων για τη δράση του ομοιοπαθητικού φαρμάκου και η αδυναμία των ομοιοπαθητικών να αποδείξουν με επιστημονική μεθοδολογία τις απόψεις τους ήταν η κύρια αιτία αναστολής της διάδοσης της ομοιοπαθητικής. Αλλά τα τελευταία χρόνια παρουσιάστηκαν εργασίες που τεκμηριώνουν τη δράση του ομοιοπαθητικού φαρμάκου. Σας παρουσιάζουμε παρακάτω μερικές από αυτές:

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η βρετανική κυβέρνηση χρηματοδότησε έρευνα η οποία διενεργήθηκε ανεξάρτητα σε δυο διαφορετικά κέντρα(Λονδίνο και Γλασκόβη) χρησιμοποιώντας τη δοκιμασία διπλού-τυφλού ελέγχου με παρόμοια αποτελέσματα. Η μελέτη αφορούσε εθελοντές στους οποίους προκλήθηκαν εγκαύματα από νευροτοξικά χημικά όπλα "αέρια μουστάρδας" και στους οποίους εφαρμόστηκε ομοιοπαθητική θεραπεία. Η αγωγή περιελάμβανε Mustard gas 30CH ως προφυλακτική αγωγή και Rhus toxicodendron 30CH και Kali bichromicum 30CH ως θεραπεία. Τα άτομα στα οποία εφαρμόστηκε η ομοιοπαθητική θεραπεία παρουσίασαν σημαντική βελτίωση.[Paterson 1944].
Σε άλλη μελέτη παρατηρήθηκε ότι η χορήγηση ομοιοπαθητικού φαρμάκου Apis melifica 7CH- 9CH (φάρμακο που προέρχεται από το δηλητήριο του κεντριού της μέλισσας) είχε προστατευτική επίδραση στο ερύθημα που προκλήθηκε σε ινδικά χοιρίδια με ιονίζουσα ακτινοβολία.[Bastide 1975].
Σε άλλη μελέτη δημιουργήθηκε σε ποντίκια τοξίκωση από υδράργυρο (μετρίως έως υψηλά τοξικές δόσεις υδραργύρου 5-6 mg/kg). Στα ποντίκια στα οποία χορηγήθηκε ομοιοπαθητικό φάρμακο Mercurius corrosivus 9CH και 15CH προστατεύτηκαν από την τοξικότητα του υδραργύρου με στατιστικά σημαντική μείωση της θνητότητας.[Cambar 1983].
Σε άλλη μελέτη δημιουργήθηκε σε ποντίκια τοξίκωση σε ποντίκια από τριοξείδιο του αρσενικού. Ταυτόχρονα χορηγήθηκαν ομοιοπαθητικά φάρμακα που παρασκευάσθηκαν από τριοξείδιο του αρσενικού ή αρσενικού οξέος σε δυναμοποιήσεις 7CH, 9CH, 11CH, 13CH, 15CH, 17CH, 19CH, 21CH, 23CH, 25CH, 27CH, 29CH, 31CH. Παρατηρήθηκε ότι η χορήγηση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων είχε προστατευτική δράση. Τα πιο δραστικά διαλύματα ήταν το 7CH και το 17CH και η διαφορά τους με τη διάλυση και δυναμοποίηση αποσταγμένου νερού(εικονικό φάρμακο) ήταν στατιστικά σημαντική. Είναι αξιοσημείωτο ότι το προστατευτικό αποτέλεσμα των ομοιοπαθητικών φαρμάκων εκμηδενίστηκε πλήρως όταν τα διαλύματά τους είχαν υποβληθεί σε θέρμανση 120° για 30΄.[Cazin 1991].
Σε σειρά μελετών απεδείχθη ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα Arsenicum 7CH και Bismuthium 7CH μπορούν να αυξήσουν την αποβολή του αρσενικού και του βισμουθίου αντίστοιχα, στα ούρα ποντικών που έχουν λάβει τοξικές δόσεις από αυτά. Το Bismuthium δεν είχε καμιά επίδραση στη δηλητηρίαση από αρσενικό και το αντίστροφο.[Lapp 1955].
Σε άλλη διπλή-τυφλή μελέτη κατά την οποία έγινε σύγκριση της ομοιοπαθητικής θεραπείας με εικονικό φάρμακο στην αντιμετώπιση της παιδικής διάρροιας. Σε κάθε άτομο που συμμετείχε στην εργασία αυτή χορηγούνταν ενυδάτωση και εξατομικευμένη ομοιοπαθητική θεραπεία ή εικονικό φάρμακο. Γενικά συνταγογραφήθηκαν δεκαοχτώ διαφορετικά φάρμακα στη 30η δυναμοποίηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στις 43 περιπτώσεις που χορηγήθηκε ομοιοπαθητικό φάρμακο υπήρξε σημαντική μείωση(p<0.05) της διάρκειας και της έντασης της διάρροιας σε σχέση με τις 44 περιπτώσεις της ομάδας ελέγχου. [Jacobs 1994].
Σε άλλη διπλή τυφλή μελέτη χορηγήθηκε συνδυασμός από Caulophyllum, Arnica, Actea racemosa, Pulsatilla και Gelsemium κατά τον 9ο μήνα της κυήσεως και έγινε σύγκριση με ομάδα εικονικού φαρμάκου. Η ομάδα με το ομοιοπαθητικό φάρμακο είχε μικρότερη διάρκεια τοκετού(5,1 έναντι 8,5 ώρες, p<0.001) και μειωμένο ποσοστό δυστοκίας(11,3% έναντι 40%, p<0.001). [Dorfman 1987].
Η κεφαλαλγία είναι μια από τις κύριες κλινικές εφαρμογές της ομοιοπαθητικής. Η ομάδα των Brigo και συν. πήρε ιστορικό από 100 περίπου ασθενείς με ημικρανία. Από αυτούς επέλεξαν 60 ασθενείς για τους οποίους ήταν σίγουροι ότι είχαν επιλέξει το σωστό ομοιοπαθητικό φάρμακο. Οι ασθενείς αυτοί χωρίστηκαν σε δυο ομάδες των τριάντα ατόμων. Τα άτομα της μιας ομάδας έλαβαν το ομοιοπαθητικό τους φάρμακο που τους αναλογούσε ενώ της άλλης πήραν εικονικό φάρμακο. Οι ασθενείς περιοδικά συμπλήρωναν ερωτηματολόγιο που αφορούσε την ένταση, τη συχνότητα και τα χαρακτηριστικά του πόνου. Μετά από αγωγή διάρκειας λίγων μηνών τα συγκριτικά αποτελέσματα απέδειξαν ότι η ομοιοπαθητική αγωγή υπερτερούσε του εικονικού φαρμάκου με υψηλή στατιστική σημαντικότητα.

Αλλά δυστυχώς, υπάρχουν ακόμη κακοπροαίρετοι άνθρωποι, που πολεμούν την ομοιοπαθητική και τις αρχές της. Προσπαθούν να επηρεάσουν την επιστημονική κοινότητα και τον κόσμο με διάφορες ανορθόδοξες μεθόδους. Έτσι, ακόμα και σήμερα, η ενασχόληση με την ομοιοπαθητική αντιμετωπίζεται από κάποια μέλη της επιστημονικής κοινότητας ως μίασμα.  Άλλοι προσπαθούν να εκφοβίσουν τον κόσμοκαταγγέλοντας την ομοιοπαθητική ως κομπογιανιτισμό ή ως σατανική αίρεση.  Αλλά τέτοια μέσα δεν είναι ικανά να εμποδίσουν την εξέλιξη της ομοιοπαθητικής. Όλο και περισσότερο αυξάνονται οι επιστήμονες που ασχολούνται με αυτήν σε όλον τον κόσμο. Πιστεύουμε ότι ο επερχόμενος αιώνας θα μας επιφυλάξει πολλές ευχάριστες επιστημονικές εκπλήξεις.

Γεώργιος Λουκάς
Ψυχίατρος - Ομοιοπαθητικός